Apokalipsa Piotra

Apokalipsa Piotra, odnaleziona w zbiorze kodeksów z Nag Hammadi (NHC VII, 3), to jedno z najbardziej intrygujących i kontrowersyjnych dzieł wczesnego chrześcijaństwa gnostyckiego. Nie należy jej mylić z proto-ortodoksyjną Apokalipsą Piotra znaną z tekstów Kościoła wczesnego, choć obie dzielą podobny tytuł. Tekst z Nag Hammadi jest głęboko przesiąknięty myślą gnostycką i stanowi mistyczne objawienie udzielone Szymonowi Piotrowi przez samego Zbawiciela.

W centrum tego objawienia znajduje się gnostycka reinterpretacja wydarzeń pasyjnych. Jezus ukazuje Piotrowi wizję prawdziwej rzeczywistości duchowej: podczas gdy ciało Zbawiciela cierpi na krzyżu, jego boska jaźń pozostaje niewzruszona, śmiejąc się z niewiedzy oprawców. To dualistyczne rozróżnienie między zewnętrznym (materialnym) a wewnętrznym (duchowym) Chrystusem wpisuje się w typowy gnostycki motyw: świat materialny to iluzja, a prawdziwe zbawienie pochodzi z poznania (gnōsis) ukrytej boskości.

Tekst ten jest zarazem duchową katechezą i wizją mistyczną — ukazuje dramat odrzucenia, prześladowania prawdziwych gnostyków oraz ostatecznego triumfu tych, którzy zrozumieli tajemnicę Pleromy (Pełni). Zbawiciel mówi do Piotra w sposób pełen współczucia, ale i wiedzy, odsłaniając prawdziwe znaczenie Krzyża, śmierci, oraz fałszywej wiary tych, którzy czczą jedynie cielesne odbicie Prawdy.

Apokalipsa Piotra z Nag Hammadi jest więc nie tylko duchową przestrogą, ale i wyzwaniem rzuconym ortodoksji: zachęca do przebudzenia, do odrzucenia fałszywych obrazów i do rozpoznania światła ukrytego w głębi duszy.

Uwagi odnośnie tłumaczenia

Poniższe tłumaczenie zostało oddane do domeny publicznej i może być swobodnie kopiowane oraz wykorzystywane — zmienione lub niezmienione — w dowolnym celu. Opiera się na koptyjskim tekście z Kodeksu VII z Nag Hammadi.

Tłumaczenie Samuela Zinnera pochodzi z koptyjskiego tekstu zredagowanego przez Jamesa Brashlera, zawartego w dziele Birgera A. Pearsona (red.), The Coptic Gnostic Library: Nag Hammadi Codex VII (Leiden: Brill, 1996). Konsultowano również wcześniejsze tłumaczenia: James Brashler w The Coptic Gnostic Library; James Brashler i Roger A. Bullard w: James M. Robinson (red.), The Nag Hammadi Library (San Francisco: HarperSanFrancisco, 1990); Marvin Meyer w: idem (red.), The Nag Hammadi Scriptures (New York: HarperOne, 2007); Henriette W. Havelaar w: Hans-Martin Schenke, Hans-Gebhard Bethge, Ursula Ulrike Kaiser (red.), Nag Hammadi Deutsch: Studienausgabe (Berlin: De Gruyter, 2013). Tłumaczenie Zinnera zostało zredagowane przez Marka M. Mattisona przy życzliwym wsparciu projektu Other Gospels.

Tłumaczenie z angielskiego na polski dokonał portal Gnostyk.pl

Objaśnienia znaków

• [ ] Luka w tekście (tzw. „lacuna”)
• ( ) Wstawka redakcyjna dla wyjaśnienia znaczenia
• [70] Numer strony w koptyjskim kodeksie

🌟Apokalipsa Piotra

[70] Apokalipsa Piotra

Wprowadzenie: Zbawiciel rozmawia z Piotrem

Gdy Zbawiciel siedział wewnątrz świątyni, w miejscu, gdzie styka się dziesiąta kolumna i gdy spoczywał ponad zgromadzeniem żywej, niezniszczalnej Majestatyczności, powiedział do mnie: „Piotrze, błogosławieni są ci, którzy należą do Ojca, ponieważ przekroczyli niebiosa. On, przez moje pośrednictwo, objawił życie tym, którzy wywodzą się z życia.

„Przypomniałem tym, którzy zostali zbudowani na mocnym (fundamencie), że powinni słuchać moich nauk i odróżniać słowa niesprawiedliwości i przekroczenia Prawa od słów sprawiedliwości, ponieważ one [71] pochodzą z wyżyn każdego słowa z Pełni prawdy. Zostali oświeceni łaską przez tego, którego zwierzchności poszukiwały, ale nie znalazły. Nie był on nawet wspomniany w żadnym z pokoleń proroków. Objawił się we wszystkich tych: w Objawionym, Synu Człowieczym wyniesionym ponad niebiosa oraz w <mnóstwie> osób, które dzielą tę samą naturę.

„Ty zaś, Piotrze bądź dopełniony, zgodnie ze swym imieniem, razem ze mną — tym, który cię wybrał — ponieważ przez ciebie rozpocząłem resztę, którą wezwałem do poznania. Bądź więc silny, dopóki trwa naśladownictwo sprawiedliwości Tego, który cię najpierw powołał.

On powołał cię po to, byś mógł właściwie Go zrozumieć w odniesieniu do rozróżnienia pomiędzy przelaniem (krwi), które rozdarło ścięgna jego rąk i stóp, ukoronowaniem przez tych ze strefy środkowej, a ciałem jego jasności. On powstał z nadzieją [72], by służyć z powodu chwalebnej nagrody. W ten sposób tej nocy trzykrotnie cię zgani.”

Sprzeciw wobec Jezusa i Piotra

A gdy mówił te rzeczy, ujrzałem kapłanów i lud, jak rzucili się na nas z kamieniami, jakby chcieli nas zabić. I ogarnął mnie lęk, że zginiemy.

Wtedy rzekł do mnie: „Piotrze, wiele razy mówiłem ci, że są ślepi bez przewodnika.

Jeśli chcesz zrozumieć ich ślepotę, połóż dłonie i płaszcz na swoich oczach i opisz to, co widzisz.”

Lecz gdy to uczyniłem, nie widziałem nic i powiedziałem: „Nie widzę niczego.”

Wtedy powiedział: „Zrób to jeszcze raz.”

I ogarnął mnie lęk i radość, ponieważ ujrzałem inne światło, jaśniejsze niż światło dnia.

Potem zstąpiło ono na Zbawiciela, a ja opowiedziałem mu, co zobaczyłem. I znów rzekł do mnie: „Podnieś ręce (do swoich uszu) i posłuchaj, co [73] mówią kapłani i lud.”

Usłyszałem kapłanów, gdy siedzieli wraz z uczonymi w Piśmie. Tłumy krzyczały donośnie swoimi głosami.

Ci, którzy są ślepi i głusi

Gdy usłyszał ode mnie te rzeczy, powiedział: „Nastaw uszu i usłysz, co mówią” — i znów słyszałem. „Kiedy tutaj siedzisz, oni cię wychwalają.”

A gdy to powiedziałem, Zbawiciel odparł: „Powiedziałem ci, że ci ludzie są ślepi i głusi. Teraz słuchaj rzeczy przekazanych tobie w tajemnicy — i strzeż ich. Nie mów ich synom tego wieku, ponieważ będziesz wyśmiany w tych czasach, z powodu ich niewiedzy o tobie.

Ty jednak będziesz wychwalany wraz z poznaniem, ponieważ na początku wielu przyjmie nasze nauki, lecz z czasem ponownie je odrzucą — zgodnie z wolą ojca ich błędu — ponieważ będą spełniać jego pragnienia, a on poprzez swój sąd ukaże, kim są słudzy Słowa.

„Ci zaś, którzy się [74] z nimi zmieszali, staną się ich więźniami, ponieważ brak im wnikliwości. Ten, który jest bez fałszu, dobry, czysty — zostanie wydany katowi w przywróconym królestwie tych, którzy chwalą Chrystusa.

A chwalą oni ludzi, którzy szerzą to kłamstwo — ludzi, którzy przyjdą po tobie. Będą trzymać się imienia martwego człowieka, sądząc, że w ten sposób zostaną oczyszczeni — lecz w rzeczywistości zostaną mocno zbrukani.”

Zły i podstępny przywódca

„Oni popadną w jawny błąd i w ręce złego, podstępnego człowieka, niosącego nauki o wielu zmiennych obliczach. Będą rządzeni przez herezję, ponieważ niektórzy z nich będą bluźnić przeciwko prawdzie i głosić nauki złe. Będą wypowiadać zło jedni przeciw drugim. A ponieważ opierają się na mocy archontów, niektórzy z nich zostaną nazwani imieniem mężczyzny i nagiej kobiety o wielu zmiennych i zmysłowych postaciach. A [75] ci, którzy wypowiadają te rzeczy, będą szukać odpowiedzi w snach. A jeśli uznają, że sen pochodzi od demona zgodnego z ich błędem, przypadnie im nie niezniszczalność, lecz zagłada.

„Dzieje się tak dlatego, że zło nie może przynieść dobrego owocu, gdyż każde źródło wydaje owoc wedle swego rodzaju. Nie każda dusza pochodzi z prawdy ani z nieśmiertelności, bo — wedle naszej wiedzy — wszystkim duszom tego wieku została przeznaczona śmierć, by na wieki pozostały niewolnikami. Zostały stworzone dla pragnień duszy i dla swego wiecznego zniszczenia, w którym i z którego istnieją. I dlatego miłują stworzenia materialne, które powstały wraz z nimi.”

Dusze nieśmiertelne

„Nieśmiertelne dusze jednak nie są do nich podobne, o Piotrze. Jednak, dopóki nie nadeszła właściwa godzina, dusza nieśmiertelna będzie podobna do duszy, która umiera. Nie ujawni jednak swej natury — chociaż tylko ona jedna [76] jest nieśmiertelna i kontempluje nieśmiertelność. Posiada wierność i pragnie wyrzec się tych śmiertelnych (dusz), bo człowiek mądry nie zbiera fig z ostów ani winogron z cierni, ponieważ każda rzecz trwa w tym stanie, w jakim istnieje. Jeśli coś nie jest w dobrym (stanie bytu), staje się własnym zniszczeniem i śmiercią. Dusza natomiast trwa w wiecznym (bycie), w bycie życia i nieśmiertelności życia, które jest jej podobne.

„Wszystko więc, co nie trwa, rozpadnie się w to, co nie jest, ponieważ głusi i ślepi jednoczą się jedynie z tym, co jest do nich podobne.”

Przywódcy, którzy błądzą

„Niektórzy zaś będą błądzić, wychodząc od złych słów i fałszywych misteriów. Inni, którzy nie zrozumieją misteriów, będą mówić o tym, czego nie pojmują, i będą się przechwalać, że tajemnica prawdy należy tylko do nich. W pysze [77] będą zazdrościć duszy oddanej i nieśmiertelnej, ponieważ wszystkie władze, zwierzchności i moce wieków pragnęły trwać przy tych, odkąd świat został stworzony — tak aby ci, którzy nie trwają i którzy stali się nieświadomi, będąc niezbawieni, zostali wychwaleni przez tych, którzy trwają. A jednak nie zostali przez nich wprowadzeni na drogę, mimo że zawsze pragnęli być niezniszczalni, ponieważ jeśli dusza nieśmiertelna osiąga moc dzięki noetycznemu duchowi, natychmiast zostaje do niej przyłączony ten, który zbłądził.”

Przywódcy, którzy wymyślają błąd

„Inni zaś, liczni, którzy sprzeciwiają się prawdzie i są posłańcami błędu, wymyślą swój własny błąd i swoje prawo — przeciwko czystym myślom, które są moje. Ponieważ widzą krótkowzrocznie, sądzą, że dobro i zło mają jedno źródło. Z mojego słowa uczynią towar [78] na sprzedaż.

I będą głosić surowe przeznaczenie; w jego ramach pokolenie nieśmiertelnych dusz będzie biegać na próżno, aż do mojego przyjścia, ponieważ będą wciąż przebywać wśród nich. A ja przebaczę im występki, do których doprowadzili ich wrogowie, i odkupię ich z niewoli, i dam im wolność — ponieważ ci fałszywi stworzą podróbkę Reszty w imieniu martwego człowieka, którym jest Hermas, pierworodny niesprawiedliwości, aby mali nie byli wierni Światłu, które jest.

Ci zaś, którzy tego dokonali, zostaną wrzuceni na zewnętrzne obrzeża ciemności — oddzieleni od synów światłości — ponieważ sami nie chcą wejść, i nie pozwalają wejść tym, którzy wstępują po uznanie ich wyzwolenia.”

Przywódcy, którzy radują się z męczeństwa „małych”

„Jeszcze inni spośród nich, zmysłowi, wyobrażają sobie, że dopełnią [79] mądrości, którą posiada braterstwo rzeczywiście istniejące — duchową komunię z tymi, którzy są złączeni w harmonii — przez co zostanie objawiony ślub niezniszczalności.

Jednak naród pokrewny siostrzeństwu objawi się jako fałszywy. Ci uciskają swoich braci i mówią im: ‘Przez tę komunię nasz Bóg okazuje współczucie, ponieważ przez nią przychodzi do nas zbawienie’.

Nie znają oni jednak sądu, który dosięgnie tych, którzy radowali się z tego, co zostało uczynione przeciwko małym, którzy patrzyli, gdy mali byli ścigani i więzieni.”

Przywódcy, którzy nazywają się biskupami i diakonami

„Będą także inni spoza naszej liczby, którzy będą nazywać siebie biskupami, a także diakonami — jakby otrzymali swą władzę od Boga.

Ulegają sądowi przywódców. Ci ludzie są jak wyparowane kanały wodne.”

Wtedy powiedziałem: „Jestem przerażony tym, co mi powiedziałeś — że [80] w naszym wierzeniu mali okazują się być fałszywi. W istocie, mnóstwa ludzi będą wprowadzać w błąd mnóstwa żyjących, niszcząc ich pośród siebie. A gdy wypowiedzą Twoje imię — zostaną im uwierzone.”

Korzeń ich błędu zostanie wyrwany

Zbawiciel odpowiedział: „Przez okres proporcjonalny do ich błędu będą panować nad małymi. A po dopełnieniu ich błędu, ten, który jest niepodlegający starzeniu się i posiada niezniszczalne zrozumienie, zostanie odnowiony — i wtedy to oni będą panować nad swymi obecnymi władcami. On wyrwie korzeń ich błędu i wystawi go na hańbę, i zostanie on obnażony z powodu wszystkich zniewag, które przyjął dla siebie. Tacy ludzie, o Piotrze, nigdy się nie zmienią.

„Chodź więc, przejdźmy do dopełnienia woli niezniszczalnego Ojca, ponieważ oto nadchodzą ci, którzy sami na siebie sprowadzą sąd, i sami się zawstydzą.

Mnie jednak nie mogą dotknąć.

„Ty zaś, o Piotrze, będziesz stał pośród nich. Nie lękaj się z powodu braku odwagi. [81] Ich umysły będą zamknięte, ponieważ to, co niewidzialne, sprzeciwiło się im.”

Ukrzyżowanie cielesności Zbawiciela

Gdy to powiedział, ujrzałem, jak najwyraźniej go pojmują.

Powiedziałem: „Cóż to widzę, Panie? Czy to Ciebie samego pojmują? Czy to Ty trzymasz się mnie? Kim jest ten nad krzyżem, radosny i śmiejący się? I czy to inna osoba, której stopy i ręce są przybijane gwoździami?”

Zbawiciel powiedział do mnie: „Ten, którego widzisz nad krzyżem, radosny i śmiejący się — to żyjący Jezus. Ten zaś, którego ręce i stopy są przebijane, to jego cielesność — będąca substytutem. Oni hańbią to, co jest zgodne z jego podobieństwem. Spójrz jednak — na niego i na mnie.”

A gdy spojrzałem, powiedziałem: „Panie, nikt na Ciebie nie patrzy. Uciekajmy z tego miejsca!”

On jednak odpowiedział: „Powiedziałem ci: zostaw ślepych z ich ślepotą. Zobacz, jak nie wiedzą, co mówią, [82] ponieważ zawstydzili swego syna chwały zamiast mojego (uniżonego) sługi.”
(Przypis: dosł. „syna ich chwały” — prześladowcy uznają go za chwalebnego, lecz tekst sugeruje, że taki nie jest.)

Żyjący Zbawiciel

Ujrzałem wtedy kogoś, kto niemal do nas podszedł — wyglądał jak on, ten sam, który śmiał się nad krzyżem. Ale był zjednoczony z czystym duchem — to był właśnie Zbawiciel. Wokół nich była wielka, niewysłowiona światłość, a niezliczone niewidzialne anioły niewysłowionej natury wychwalały ich.

A ja byłem tym, który go zobaczył, gdy ten, który daje chwałę, został objawiony.

On zaś powiedział do mnie:
„Bądź silny, ponieważ te tajemnice zostały ci powierzone, abyś mógł poznać — przez objawienie — że ten, którego ukrzyżowali, to pierworodny, mieszkanie demonów, gliniane naczynie, w którym mieszkają: Elohim, krzyż, ten, który podlega Prawu.

Ten zaś, który stoi blisko niego, to Żyjący Zbawiciel — pierwotna cząstka w tym, którego pojmano, i który został wyzwolony, stojąc w radości, patrząc na swych prześladowców, jak dzielą się między sobą. [83] Dlatego śmieje się z ich braku zrozumienia, i wie, że narodzili się ślepi. Dlatego właśnie cierpiący musi pozostać — ponieważ ciało jest substytutem — lecz to, co zostało wyzwolone, to moje niecielesne ciało.

A ja jestem noetycznym (umysłowym) duchem, wypełnionym promienistym światłem. Ten, którego widziałeś, jak zbliża się do mnie — to nasza noetyczna Pełnia, która łączy światło doskonałe z moim czystym duchem.”

Zakończenie

„Dlatego te rzeczy, których byłeś świadkiem, przekaż tym z innego narodu, którzy nie należą do tego wieku — ponieważ żadna łaska nie zamieszka w nikim, kto nie jest nieśmiertelny, lecz tylko w tych, którzy zostali wybrani z natury nieśmiertelnej, która ukazała, że potrafi przyjąć tego, który daje swoje bogactwo.

Dlatego powiedziałem: ‘Temu, kto ma, będzie dodane i będzie miał obficie. A temu, kto nie ma’ — to znaczy: temu z tego świata, który jest całkowicie martwy i który został uczyniony przemijającym przez zasiew stworzenia i pokoleń — [84] temu zostanie zabrane, i dodane do tego, co już istnieje.”

„Ty więc, bądź odważny i nie lękaj się niczego, ponieważ ja będę z tobą, tak że żaden z twoich wrogów nie zwycięży nad tobą. Pokój z tobą. Bądź silny!”

Gdy powiedział te rzeczy, on [2] powrócił do zmysłów.

Apokalipsa Piotra

Przypisy:

Jeśli uważasz ten artykuł za wartościowy to polub go na Facebooku, Tweetuj lub udostępnij na innych stronach.