Traktat o zmartwychwstaniu

Wypowiedź o zmartwychwstaniu znana także jako „Traktat o zmartwychwstaniu” (łac. Tractatus Resurrectonis, koptyjski tytuł nie zachował się) to jeden z tekstów gnostyckich odnalezionych w 1945 roku w bibliotece z Nag Hammadi w Egipcie (kodeks I, znany również jako Jung Codex). Jest to dzieło napisane w formie listu do niejakiego Rheginos, w którym anonimowy autor (niekiedy przypisywany Valentinianom) tłumaczy duchowe znaczenie zmartwychwstania. Traktat nie przedstawia zmartwychwstania jako zdarzenia fizycznego, ale jako duchowe przebudzenie – urzeczywistnienie nieśmiertelności w życiu wewnętrznym człowieka.

Tekst ten odzwierciedla mistyczne i duchowe podejście do zmartwychwstania, charakterystyczne dla nurtów gnostyckich. W centrum przesłania stoi transformacja świadomości oraz powrót do jedności z boską Pełnią (Pleroma), a nie cielesne powstanie z martwych. Traktat ten przetrwał jedynie w języku koptyjskim, w dialekcie sahidyjskim. Koptyjski tekst znajduje się w Kodeksie I (Biblioteka Nag Hammadi), który został opublikowany w całości w ramach serii Nag Hammadi Codices: Facsimile Edition i The Coptic Gnostic Library, wydanej przez Brill (red. James M. Robinson). Dla publiczności dostępne są również transliteracje i przekłady.

Tłumaczenie na język angielski autorstwa Rodolphe’a Kasser'a i Malcolma L. Pearya (zredagowane przez Jamesa M. Robinsona) znajduje się w książce:

• The Nag Hammadi Library in English, red. James M. Robinson, HarperOne (pierwsze wydanie 1977, wznowienia dostępne do dziś)

Tekst w oryginale koptyjskim oraz tłumaczenie filologiczne (z transliteracją) znajdują się również w wydaniach przygotowanych przez Nag Hammadi Library in Coptic (projekt CHD, Claremont). 

Niniejsze tłumaczenie za angielskiego z uwzglednieniem gnostyckiej logiki oraz symboli dokonał Gnostyk.pl

Objaśnienie symboli używanych w tekście

• [ ] – Luka w tekście (tzw. lacuna), czyli fragment uszkodzony lub nieczytelny w koptyjskim manuskrypcie
• ( ) – Wstawka redakcyjna mająca na celu doprecyzowanie sensu tekstu; nie występuje w oryginale
• < > – Korekta błędu kopisty; redaktor przywraca domniemane pierwotne brzmienie
• [43] – Numer strony w oryginalnym koptyjskim kodeksie

🌟Traktat o Zmartwychwstaniu

Wprowadzenie do listu

[43] Mój synu Rheginosie, są tacy, którzy pragną poznać wiele rzeczy. Pochłonięci pytaniami, na które nie znają odpowiedzi, czynią z tego swój cel. A gdy uda im się znaleźć jakieś rozwiązanie, myślą o sobie, że są kimś wielkim. Ja jednak nie wierzę, że doszli do Słowa Prawdy. Szukają bowiem własnego zadowolenia – a my otrzymaliśmy prawdziwe spełnienie przez naszego Zbawcę, naszego Pana Chrystusa.

[44] Otrzymaliśmy je, gdy poznaliśmy prawdę i znaleźliśmy w niej ukojenie.

Ponieważ jednak uprzejmie prosisz mnie o poprawne wyjaśnienie zmartwychwstania, piszę ci to, co jest istotne. Wielu z pewnością nie wierzy w nie. Nieliczni jednak je odnajdują. Zatem porozmawiajmy o tym.

Pan był Boski i Ludzki

W jaki sposób Pan nauczał, gdy żył w ciele, a potem objawił się jako Syn Boga? Przebywał w tym miejscu, gdzie i ty przebywasz, mówiąc o prawach natury, które ja nazywam „śmiercią”. Rheginosie, Syn Boga był również Synem Człowieczym. Wziął na siebie jedno i drugie – będąc zarazem człowiekiem i Bogiem.

Dlatego mógł z jednej strony jako Syn Boga wypędzić śmierć, a z drugiej – jako Syn Człowieczy – przywrócić Pełnię. Jego pochodzenie bowiem było z wysoka, jako nasienie Prawdy, zanim powstała jego niższa struktura. W tej niższej strukturze zrodziły się liczne władze i bóstwa.

Zbawiciel pochłonął śmierć

Rozumiem, że odpowiadam [45] językiem trudnym i wieloznacznym. Nie ma jednak nic trudnego w Słowie Prawdy. Odpowiedź została jednak objawiona nie po to, by coś pozostało ukryte, lecz by wszystko, co dotyczy istnienia, stało się jawne. W rezultacie z jednej strony nastąpiło unicestwienie zła, z drugiej zaś objawienie wybranych. To wszystko jest emanacją Prawdy i Ducha — łaska bowiem płynie z Prawdy.

Nie sądzę, aby ludzie nie wiedzieli, że Zbawiciel pochłonął śmierć. On bowiem odrzucił świat podległy zniszczeniu. Przekształcił go w niezniszczalny eon i sam się podniósł, pochłaniając to, co widzialne, za pomocą tego, co niewidzialne. W ten sposób otworzył nam drogę do nieśmiertelności.

Duchowe zmartwychwstanie

Jak powiedział apostoł: „Cierpieliśmy z Nim, i powstaliśmy z Nim, i wstąpiliśmy do niebios z Nim”.

Jeśli żyjemy jeszcze cieleśnie w tym świecie, nosimy na sobie jego powłokę. Jesteśmy Jego promieniami światła i trwamy z Nim aż do naszego zachodu — to znaczy do śmierci w tym życiu. Przez Niego zostajemy pociągnięci ku niebu, jak promienie ku słońcu, nie zatrzymuje nas nic.

To jest duchowe zmartwychwstanie: [46] pochłaniające duszę tak samo, jak ciało.

Filozofowie i wierzący

Jeśli jednak niektórzy nie wierzą, to dlatego, że nie potrafią zostać przekonani. Albowiem, mój synu, prawda o tym, że umarli powstaną, należy do sfery wiary, a nie argumentacji.

Wśród filozofów tego świata są tacy, którzy wierzą — aby przynajmniej mogli powstać. A filozof, który żyje w tym świecie, niech nie uznaje się za usprawiedliwionego, wierząc, że sam siebie wskrzesi z martwych.

To dzięki naszej wierze znamy Syna Człowieczego i wierzymy, że powstał On z martwych. O Nim bowiem mówimy: „Stał się unicestwieniem śmierci”. Wielka jest bowiem wiara — i <wielcy> są ci, którzy wierzą.

Wybrani do zbawienia

To, co pomyśleli ci, którzy zostali zbawieni, nie przeminie. Umysł tych, którzy poznali zbawienie, nie zginie. Zostaliśmy zatem wybrani do zbawienia i odkupienia, ponieważ od początku było przeznaczone, że nie popadniemy w głupotę nieświadomych, lecz wejdziemy w mądrość tych, którzy znają prawdę.

Prawda, którą oni zachowują, nie może zginąć — i nie zginie. Silna jest bowiem struktura Pełni (Pleroma), a słabe to, co się od niej oderwało, stając się światem. Wszystko jednak, co jest „Wszystkim”, zostało zachowane. [47] Nie powstało — lecz już istniało.

Co jest lepsze niż ciało

Nigdy więc, mój synu Rheginosie, nie wątp w zmartwychwstanie! Bo jeśli kiedyś nie żyłeś w ciele, to przyjąłeś ciało, gdy wszedłeś do tego świata.

Dlaczego zatem nie miałbyś ponownie przyjąć ciała, gdy powrócisz i wstąpisz do eonu? To, co jest lepsze niż ciało, jest źródłem życia. To, co powstało z myślą o tobie — czyż nie należy do ciebie? Czy to, co jest twoje, nie jest przy tobie?

Póki jesteś w tym świecie — czego ci brakuje? Tego właśnie z taką siłą pragniesz się dowiedzieć.

Po porodzie ciała przychodzi starość — a ty jesteś w stanie śmiertelności. Ale to, czego ci brak, jest w rzeczywistości zyskiem. Bo jeśli odejdziesz, nie utracisz tego, co najlepsze. To, co gorsze, ulegnie rozpadowi — ale i dla niego jest łaska.

Zatem nic z tego świata nie może nas zbawić. My natomiast jesteśmy Wszystkim — więc jesteśmy zbawieni. Otrzymaliśmy zbawienie od początku aż do końca. Myślmy więc w ten sposób. Pojmujmy w ten sposób.

Zmartwychwstanie jest rzeczywiste

Są jednak tacy, którzy w swych dociekaniach chcą zrozumieć, czy ten, kto został zbawiony, odrzucając ciało, zostanie natychmiast zbawiony. Niech nikt w to nie wątpi. [...]

W rzeczywistości widzialne członki, które są martwe, [48] nie zostaną zbawione — bo gdyby tak było, wtedy te żywe, które są w nich, musiałyby powstać.

Czym więc jest zmartwychwstanie? To nieustanne objawianie się tych, którzy już powstali. Bo jeśli pamiętasz, że w Ewangelii czytałeś o tym, że ukazał się Eliasz, a z nim Mojżesz — nie myśl, że zmartwychwstanie jest złudzeniem.

Nie jest ono złudą, ale rzeczywistością! Tak naprawdę należałoby raczej powiedzieć, że to świat jest złudzeniem — niż że zmartwychwstanie, które dokonało się przez naszego Pana, Zbawiciela, Jezusa Chrystusa, jest iluzją.

Świat jest złudzeniem

Ale cóż ci mówię? Że ci, którzy żyją, umrą? Jak mogą żyć w złudzeniu?

Bogaci stali się ubodzy, a królowie zostali obaleni. Wszystko podlega przemianie. Świat jest złudzeniem — i nie przesadzam, gdy to mówię.

Zmartwychwstanie natomiast nie posiada tej (ulotnej) natury, bo jest rzeczywistością trwałą. Jest objawieniem tego, co istnieje, nawet przemienieniem rzeczy oraz ich przeistoczeniem w coś nowego.

Bo niezniszczalność [49] zstąpi na to, co zniszczalne. Światło spłynie na ciemność i pochłonie ją. Pełnia napełni Brak. To są symbole i obrazy zmartwychwstania. To czyni wszystko dobrym.

Doświadcz zmartwychwstania teraz

A zatem, o Rheginosie, nie myśl w kategoriach częściowych prawd i nie żyj według ciała tylko po to, by zgadzać się z innymi. Raczej uciekaj od podziałów i więzów — a wtedy doświadczysz zmartwychwstania już teraz.

Bo jeśli to, co śmiertelne, wie, że umrze — choć spędza wiele lat w tym życiu — dochodzi do tego: dlaczego nie uznać samego siebie za już powstałego i przybyłego?

Jeśli posiadasz zmartwychwstanie, to po co nadal zachowujesz się tak, jakbyś miał jeszcze umrzeć? Powinieneś wiedzieć, że już jesteś martwy. Nie rozumiesz tego z powodu braku ćwiczenia duchowego.

Każdemu przystoi trenować się na wiele sposobów, aby został uwolniony od tego elementu (świata), by nie popadł w błąd, lecz znów otrzymał to, co było na początku.

Zakończenie

Z łaskawości mojego [50] Pana, Jezusa Chrystusa, otrzymałem to wszystko. O tych rzeczach pouczyłem ciebie i twoich [braci i siostry], moje dzieci, nie pomijając niczego, co mogłoby was wzmocnić.

Jeśli jednak w moim wyjaśnieniu Słowa coś pozostaje niejasne, wyjaśnię ci to, jeśli zapytasz.

Teraz jednak — nie spiesz się z dzieleniem się tym z kimkolwiek z was, ponieważ może to być pomocne.

Wielu poszukuje odpowiedzi na pytania, o których do ciebie pisałem. Do nich mówię: Pokój niech będzie z nimi i łaska.

Przesyłam pozdrowienia tobie i tym, którzy cię kochają — miłością braci i sióstr.

Informacja o tłumaczeniu i źródłach

Niniejsze tłumaczenie „Traktatu o zmartwychwstaniu” (NHC I, 4) zostało opracowane na podstawie angielskiej wersji public domain przygotowanej przez Samueala Zinnera i zredagowanej przez Marka M. Mattisona w ramach projektu Other Gospels. Przekład został wykonany z języka angielskiego na język polski z zachowaniem gnostycznego sensu i duchowej głębi oryginału.

Źródło tłumaczenia angielskiego: 

Zinner, Samuel (trans.), Mattison, Mark M. (ed.).
Treatise on the Resurrection (NHC I,4) – Public Domain Translation
Dostęp online: https://www.luminescence-llc.net/resurrection

Status prawny:
Tłumaczenie angielskie, z którego korzystano, znajduje się w domenie publicznej i może być swobodnie kopiowane, modyfikowane oraz rozpowszechniane. Polskie tłumaczenie niniejsze również może być wykorzystywane bez ograniczeń, z zachowaniem informacji o źródle i szacunku dla duchowego charakteru tekstu.

Jeśli uważasz ten artykuł za wartościowy to polub go na Facebooku, Tweetuj lub udostępnij na innych stronach.