Apokryficzny List Jakuba

Apokryficzny List Jakuba (znany także jako Pierwszy Apokryf Jakuba albo po angielsku The Apocryphon of James) to jeden z gnostyckich tekstów odkrytych w bibliotece z Nag Hammadi w Egipcie w 1945 roku. Jest to tekst domeny publicznej, ponieważ pochodzi z III–IV wieku n.e., a jego pierwsze tłumaczenia, takie jak to autorstwa G.W. MacRae i W.R. Murdock (dla Nag Hammadi Library in English, 1977), zostały udostępnione publicznie i były szeroko cytowane w pracach akademickich. List uznawany jest za dialogowy tekst przypisywany Jakubowi (bratu Jezusa), który przedstawia tajne nauki Chrystusa przekazane po zmartwychwstaniu. Zawiera głęboko duchowe i symboliczne nauki, które odbiegają od ortodoksyjnego chrześcijaństwa. Tekst ten ma charakter gnostycki, co oznacza, że kładzie nacisk na wewnętrzne poznanie (gnosis) jako drogę zbawienia.

1. Ukryta wiedza – Jezus przekazuje Jakubowi i innemu uczniowi wiedzę, której nie przekazał pozostałym.
2. Krytyka świata – tekst ukazuje świat jako miejsce ciemności, którego trzeba się wyrzec.
3. Cierpienie i poznanie – droga do zbawienia wiedzie przez cierpienie, ale też przez głęboką refleksję i zrozumienie.
4. Ostrzeżenie przed fałszywym poznaniem – tylko ci, którzy „poznają samych siebie”, osiągną pełnię.

W nurcie gnostyckim tekst ten ma szczególne znaczenie, ponieważ prezentuje Jezusa jako nauczyciela tajemnej wiedzy, a nie jako wyłącznie historycznego Mesjasza. Kładzie nacisk na mistyczną relację ucznia z Nauczycielem, a nie na zewnętrzne rytuały czy prawo.

Symbole użyte w tekście:
1 – Numer strony
[ ] – Luka w tekście (brak w manuskrypcie)
( ) – Wstawka redakcyjna

🌟Apokryficzny List Jakuba

Pozdrowienie

1 [Jakub pisze] do […]: Pokój [tobie od] pokoju, [miłość od] miłości, [łaska] od łaski, [wiara] od wiary, życie od świętego życia!

Prolog

Ponieważ prosiłeś mnie, abym przesłał ci tajną księgę objawioną mnie i Piotrowi przez Pana, a nie mogłem ci odmówić ani porozmawiać z tobą (bezpośrednio), [napisałem] ją hebrajskimi literami i wysłałem do ciebie – tylko do ciebie. Lecz jako sługa zbawienia świętych, uważaj, by nie mówić zbyt wielu ludziom o tej księdze, której Zbawiciel nie chciał objawić całej dwunastce uczniów. Błogosławieni jednak ci, którzy zostaną zbawieni przez wiarę w to przesłanie.

Dziesięć miesięcy temu wysłałem ci inną tajną księgę, którą Zbawiciel objawił mi. Ale potraktuj tamtą jako objawioną 2 mnie, Jakubowi. A tę […]

Zbawiciel się ukazuje

Wszyscy dwunastu uczniów [siedzieli] razem [w tym samym czasie], wspominając, co Zbawiciel powiedział każdemu z nich — czy to prywatnie, czy publicznie — i porządkowali to w księgach. [A ja] zapisywałem to, co miało się znaleźć [w mojej księdze]. Patrzcie! Zbawiciel się ukazał, [po tym, jak] nas opuścił, [podczas gdy wypatrywaliśmy] Go. Pięćset pięćdziesiąt dni po tym, jak zmartwychwstał, powiedzieliśmy Mu: „Odszedłeś i zostawiłeś nas!”

Ale Jezus rzekł: „Nie, lecz powrócę do miejsca, z którego przyszedłem. Jeśli chcecie iść ze mną – chodźcie!”

Wszyscy odpowiedzieli: „Pójdziemy, jeśli nam powiesz, byśmy poszli.”

On powiedział: „Zaprawdę mówię wam – nikt nie wejdzie do Królestwa Niebios dlatego, że ja mu kazałem, lecz dlatego, że wy sami jesteście pełni. Zostawcie Jakuba i Piotra mnie, abym mógł ich napełnić.”

Po tym, jak ich wezwał, wziął ich na bok, a reszcie kazał robić to, co robili.

Bycie napełnionym

3 Zbawiciel powiedział: „Otrzymaliście miłosierdzie. […] oni [nie zrozumieli]. Czy nie chcecie być napełnieni? Wasze serca są pijane. Czy nie chcecie więc wytrzeźwieć? Wtedy zawstydźcie się! Od teraz, czy czuwacie, czy śpicie, pamiętajcie, że widzieliście Syna Człowieczego, rozmawialiście z Nim osobiście i słyszeliście Go osobiście.

Biada tym, którzy widzieli Syna Człowieczego! Błogosławieni ci, którzy nie widzieli tego człowieka, nie zmieszali się z Nim, nie mówili z Nim ani nie słyszeli ani jednego Jego słowa. Do was należy życie! Wiedzcie zatem, że uzdrowił was, gdy byliście chorzy, abyście mogli królować.

Biada tym, którzy zaznali ulgi w chorobie, bo znowu w nią popadną. Błogosławieni ci, którzy nie byli chorzy i zaznali ulgi, zanim zachorowali. Do was należy Królestwo Boże! Dlatego mówię wam: bądźcie pełni i nie zostawiajcie w sobie żadnej pustki, bo Ten, który nadchodzi, będzie mógł was wyśmiać.”

Wtedy Piotr odpowiedział: „Już trzy razy mówiłeś nam, 4 byśmy byli [pełni, a] my jesteśmy pełni.”

Na [to Zbawiciel] rzekł: „Właśnie dlatego wam powiedziałem: [‘bądźcie pełni’] – abyście nie [byli ułomni. Ci, którzy są ułomni,] nie [zostaną zbawieni]. Dobrze jest być pełnym, [a] źle [być pustym]. Tak jak dobrze jest być pustym, a źle być pełnym – każdy, kto jest pełny, jest też ułomny. Kto jest pusty, nie zostaje napełniony w ten sam sposób, w jaki ktoś ułomny zostaje napełniony, a każdy, kto jest pełen, otrzymuje wszystko, czego potrzebuje. Dlatego dobrze jest być ułomnym, dopóki można was napełnić, i dobrze być napełnionym, dopóki można być pustym – abyście mogli się [bardziej] napełnić. Więc [bądźcie] pełni Ducha, ale ułomni w rozumie, bo rozum należy do duszy – a w rzeczywistości jest duszą.”

Krzyż i śmierć

W odpowiedzi powiedziałem Mu: „Panie, możemy Ci być posłuszni, jeśli tego chcesz, bo opuściliśmy naszych ojców, nasze matki i nasze wioski, i poszliśmy za Tobą. Pomóż nam więc, byśmy nie zostali wystawieni na pokusę przez diabła, tego złego.”

Na to Pan odpowiedział: „Jaki masz z tego pożytek, że wypełniasz wolę Ojca, jeśli On nie da ci jej jako daru, gdy zostaniesz wystawiony na pokusę przez Szatana? Ale jeśli jesteś uciskany przez Szatana i prześladowany, i pełnisz (Bożą) 5 wolę, [mówię], że On cię umiłuje, uczyni równym sobie i uzna [cię] za umiłowanego dzięki swojej uprzedzającej mądrości, przez twój własny wybór. Więc czy nie przestaniesz kochać ciała i bać się cierpień? A może nie wiesz, że jeszcze nie zostałeś pobity, fałszywie oskarżony, uwięziony, nielegalnie potępiony, ukrzyżowany przez rozum, ani pogrzebany w piasku tak, jak Ja sam zostałem przez złego? Czy ośmielasz się oszczędzać ciało – ty, dla którego Duch jest otaczającym murem? Jeśli rozważysz, jak długo świat istniał <przed> tobą i jak długo będzie istniał po tobie, zrozumiesz, że twoje życie to jeden dzień, a twoje cierpienia to jedna godzina. Dobro bowiem nie przychodzi na ten świat. Gardź więc śmiercią i zwróć się ku życiu! Pamiętaj o moim krzyżu i mojej śmierci – a będziesz żyć!”

W odpowiedzi powiedziałem Mu: „Panie, nie ucz nas o krzyżu i śmierci, bo one są 6 zbyt odległe od Ciebie.”

Pan odpowiedział: „Zaprawdę mówię wam: nikt nie zostanie zbawiony, jeśli nie [uwierzy] w mój krzyż, [bo] Królestwo Boże należy do tych, którzy uwierzyli w mój krzyż. Stańcie się więc tymi, którzy szukają śmierci, jak umarli, którzy szukają życia – bo to, czego szukają, zostaje im objawione. Czegóż więc mają się obawiać? Gdy rozważycie temat śmierci, ona was nauczy o wybraniu. Zaprawdę mówię wam: nikt, kto boi się śmierci, nie zostanie zbawiony, bo Królestwo <Boże> należy do tych, którzy są zabici. Stańcie się lepsi ode Mnie; bądźcie jak dziecię Ducha Świętego.”

Proroctwa i przypowieści

Wtedy zapytałem Go: „Panie, jak możemy prorokować tym, którzy proszą nas o proroctwo? Wielu bowiem nas o to prosi i oczekuje od nas, że przekażemy im jakieś przesłanie.”

W odpowiedzi Pan powiedział: „Czy nie wiesz, że głowa proroctwa została ścięta razem z Janem?”

Ale ja rzekłem: „Panie, czy naprawdę można usunąć głowę proroctwa?”

Pan odpowiedział mi: „Gdy zrozumiesz, co znaczy ‘głowa", i że proroctwo pochodzi z głowy, wtedy pojmiesz, co oznacza, że ‘jej głowa została usunięta. 7 Na początku mówiłem do was w przypowieściach i nie rozumieliście. Teraz mówię do was otwarcie, a i tak nie pojmujecie. Ale dla mnie wy sami byliście przypowieścią wśród przypowieści i czymś widzialnym na jawie.

„Bądźcie gorliwi w dążeniu do zbawienia, nie czekając, aż ktoś was do tego przymusi. Raczej bądźcie gotowi sami z siebie, i jeśli to możliwe, dotrzyjcie tam przede Mną — bo Ojciec was umiłuje.

„Znienawidźcie obłudę i złe zamiary, ponieważ to zamiar rodzi obłudę, a obłuda jest daleka od prawdy.

„Nie pozwólcie, by Królestwo Niebios uschło, bo przypomina ono młody pęd palmy daktylowej, wokół którego spadły owoce. Wypuścił kilka liści, a gdy się rozwinęły, sprawiły, że jego płodność obumarła. To samo stało się z owocem, który wyrósł z tego jednego korzenia – gdy został zerwany, wielu pozyskało owoc. Czyż nie byłoby prawdziwym dobrem, gdybyście teraz potrafili zrodzić nowe rośliny? <Wy> byście je odnaleźli.

„Skoro już w ten sposób zostałem uwielbiony, czemu powstrzymujecie mnie w moim pragnieniu odejścia? 8 Bo po [trudzie], zatrzymaliście mnie przy sobie jeszcze osiemnaście dni z powodu przypowieści. Dla niektórych wystarczyło <słuchać> nauk i zrozumieć przypowieści: ‘O Pasterzach’, ‘O Ziarnie’, ‘O Budowli’, ‘O Lampach Dziewcząt’, ‘O Zapłacie Robotników’ i ‘O Srebrnych Monetach i Kobiecie."

„Bądźcie gorliwi względem przesłania! Pierwszym etapem przesłania jest wiara, drugim – miłość, a trzecim – uczynki, bo z nich rodzi się życie.

„Przesłanie jest jak ziarno pszenicy. Gdy ktoś je zasiał, uwierzył w nie. A gdy wykiełkowało – pokochał je, bo zamiast jednego ziarna ujrzał wiele. A gdy pracował, został zbawiony, ponieważ przygotował je jako pokarm, zostawiając część na przyszły zasiew. Tak właśnie i wy możecie przyjąć Królestwo Niebios. Jeśli nie przyjmiecie go przez poznanie, nie będziecie w stanie go odnaleźć.”

Bądźcie zbawieni

„Dlatego mówię wam: bądźcie trzeźwi! Nie dajcie się zwieść. I wiele razy mówiłem wam wszystkim razem — a także tobie osobiście, Jakubie — mówiłem: ‘Bądźcie zbawieni!’ I nakazałem wam, byście szli za mną, i nauczyłem was, co robić w obliczu władców".

„Zobaczcie, że zstąpiłem, przemówiłem, zostałem rozdarty i wziąłem swoją koronę, 9 gdy was zbawiłem, ponieważ zstąpiłem, by zamieszkać z wami, abyście wy zamieszkali ze mną. A gdy znalazłem wasze domy bez dachów, zamieszkałem w tych, które mogły mnie przyjąć w chwili mojego przyjścia.

„Zaufajcie mi w tym, bracia moi (czyli Piotrze i Jakubie). Zrozumcie, czym jest wielkie światło. Ojciec mnie nie potrzebuje, bo ojciec nie potrzebuje syna — to syn potrzebuje ojca. Ja idę do Niego, ponieważ Ojciec Syna nie potrzebuje was.

„Słuchajcie przesłania, rozumiejcie poznanie, kochajcie życie, a nikt nie będzie was prześladował ani uciskał — poza wami samymi.

„Nędznicy! Biedni diabli! Obłudnicy prawdy! Fałszerze poznania! Grzesznicy przeciw Duchowi! Czy jeszcze możecie znosić słuchanie, gdy od początku powinniście byli mówić? Czy możecie nadal spać, skoro od początku powinniście byli czuwać, aby Królestwo Niebios mogło was przyjąć? 10 „Zaprawdę mówię wam: łatwiej jest, by osoba święta popadła w nieczystość, a oświecony – w ciemność niż żebyście wy mieli królować – lub nie królować.

„Pamiętałem wasze łzy, wasz smutek i wasz ból. One są dalekie od nas. Ale teraz wy, którzy jesteście poza dziedzictwem Ojca – płaczcie tam, gdzie trzeba, żałujcie i ogłaszajcie to, co dobre, tak jak Syn wstępuje, jak powinien.

„Zaprawdę mówię wam: gdybym został posłany tylko do tych, którzy mnie posłuchają, i mówiłbym tylko do nich, nigdy nie odszedłbym z ziemi. A więc teraz – zawstydźcie się z powodu tych rzeczy!

„Zobaczcie, odchodzę od was i was opuszczam. Nie chcę już z wami przebywać, tak jak i wy sami tego nie chcecie. A więc teraz – idźcie za mną z gorliwością. Dlatego właśnie mówię wam, że zstąpiłem dla was. Jesteście umiłowani; przyniesiecie życie wielu. Wzywajcie Ojca. Módlcie się często do Boga, a [Bóg] okaże wam hojność.

„Błogosławiony ten, kto widział was z [Bogiem], gdy [Bóg] był ogłoszony wśród aniołów i uwielbiony wśród świętych; do was należy życie. Radujcie się i weselcie jako 11 dzieci Boże. Zachowujcie [wolę Boga], abyście mogli być zbawieni. Przyjmijcie moje ostrzeżenie i zbawcie się. Błagam za wami do Ojca, który przebaczy wam wiele.”

Niewielu znalazło Królestwo

A gdy usłyszeliśmy te słowa, ucieszyliśmy się, bo wcześniej byliśmy przygnębieni z powodu rzeczy, o których wspomnieliśmy.

Ale gdy zobaczył nas radujących się, powiedział: „Biada wam, którzy potrzebujecie orędownika! Biada wam, którzy potrzebujecie łaski! Błogosławieni będą ci, którzy przemówili otwarcie i sami dla siebie zdobyli łaskę!"

„Bądźcie jak cudzoziemcy. Jak są postrzegani w waszym mieście? Czemu jesteście zaniepokojeni, gdy sami siebie wyrzucacie i oddzielacie się od swojego miasta? Dlaczego opuszczacie swoją siedzibę z własnej woli i udostępniacie ją tym, którzy chcą w niej zamieszkać? Wy wygnańcy i uciekinierzy! Biada wam, bo zostaniecie schwytani!"

„Czy sądzicie, że Ojciec jest miłośnikiem ludzkości, że daje się przekonać modlitwom, że udziela łaski jednemu za sprawą drugiego albo że znosi tego, kto szuka?"

„[Bóg] zna pragnienie i to, czego potrzebuje ciało. To nie ciało pożąda duszy, bo bez duszy ciało nie grzeszy, tak jak 12 dusza nie zostaje zbawiona bez ducha. Ale jeśli dusza zostaje zbawiona bez zła, i duch także zostaje zbawiony, wtedy ciało staje się bezgrzeszne. Bo to duch podnosi duszę, ale ciało ją zabija — a więc (dusza) sama siebie zabija".

„Zaprawdę mówię wam: [Bóg] nigdy nie przebaczy grzechu duszy ani winy ciała, bo nikt, kto nosił ciało, nie zostanie zbawiony. Czy sądzicie, że wielu znalazło Królestwo Niebios? Błogosławiony ten, kto ujrzał samego siebie na czwartym [etapie] w niebie.”

Poznajcie samych siebie

Gdy usłyszeliśmy te słowa, poczuliśmy przygnębienie. Ale gdy zobaczył, że jesteśmy przygnębieni, powiedział: „Mówię wam to, abyście poznali samych siebie. Albowiem Królestwo Niebios podobne jest do kłosa zboża, który po tym, jak wykiełkował na polu, dojrzał, a następnie rozrzucił swoje ziarna i ponownie napełnił pole kłosami na kolejny rok. Wy również starajcie się zebrać dla siebie kłos życia, abyście zostali napełnieni Królestwem!

„A dopóki jestem z wami, zwracajcie na mnie uwagę i pokładajcie we mnie ufność, lecz kiedy odejdę, pamiętajcie o mnie. I pamiętajcie o mnie, bo kiedy byłem z wami, nie poznaliście mnie. Błogosławieni ci, którzy mnie poznali. Biada tym, którzy słyszeli, lecz nie uwierzyli! Błogosławieni będą ci, którzy 13 nie widzieli, [lecz …]!

„I raz jeszcze [zwracam się] do was, ponieważ jestem wam objawiony jako ten, który buduje dom bardzo dla was cenny – gdy schronicie się pod nim, będzie on w stanie podtrzymać również dom waszego sąsiada, gdy grozi mu upadek. Zaprawdę mówię wam: biada tym, dla których zostałem posłany na ten świat! Błogosławieni będą ci, którzy wstępują do Ojca. I znowu was ostrzegam, wy, którzy jesteście. Bądźcie jak ci, którzy nie są, abyście mogli być z tymi, którzy nie są.

„Nie pozwólcie, aby Królestwo Niebios stało się pustynią w waszym wnętrzu. Nie bądźcie wyniośli z powodu światła, które oświeca, lecz postępujcie wobec siebie tak, jak ja postępowałem wobec was. Poddałem się przekleństwu dla was, abyście mogli zostać zbawieni.”

Ostatnie słowa

Na te słowa Piotr odpowiedział: „Czasami zachęcasz nas do Królestwa Niebios, a innym razem od niego oddalasz, Panie. Czasami przekonujesz nas i pociągasz do wiary, obiecując życie, a innym razem wyrzucasz nas z Królestwa Niebios.”

W odpowiedzi Pan rzekł do nas: „Wielokrotnie dałem wam wiarę. Co więcej, objawiłem się tobie, 14 Jakubie, a mimo to mnie nie poznałeś. Teraz znowu widzę, że się cieszycie. A gdy się radujecie z obietnicy życia, mimo to jesteście smutni i przygnębieni, gdy uczę was o Królestwie.

„Ale przez wiarę i poznanie otrzymaliście życie. Gardźcie odrzuceniem, gdy je słyszycie, lecz gdy słyszycie obietnicę, radujcie się tym bardziej. Zaprawdę mówię wam: kto otrzyma życie i uwierzy w Królestwo, nigdy go nie opuści – nawet jeśli Ojciec będzie chciał go wygnać!

„To wszystko, co wam powiem do tej chwili. Teraz idę w górę – do miejsca, z którego przyszedłem. Ale kiedy pragnąłem odejść, odrzuciliście mnie, i zamiast mi towarzyszyć – odpędziliście mnie. A teraz zwróćcie uwagę na chwałę, która mnie czeka, i gdy otworzycie swoje serca, usłyszcie hymny, które mnie oczekują w niebie – bo dziś muszę zasiąść po prawicy Ojca.

„Teraz wypowiedziałem do was moje ostatnie słowo i opuszczam was, bo rydwan Ducha uniósł mnie w górę – a od teraz zrzucę z siebie [to, co mam], aby móc się przyodziać. Ale zapamiętajcie: błogosławieni ci, którzy głosili Syna przed Jego zstąpieniem, aby kiedy przyjdę – mógłbym wstąpić. Potrójnie 15 błogosławieni są ci, którzy [zostali] ogłoszeni przez Syna, zanim się narodzili – abyście i wy mieli w nich udział.”

Wniebowstąpienie

A gdy wypowiedział te słowa, odszedł.
Wtedy Piotr i ja uklękliśmy, złożyliśmy dzięki i posłaliśmy nasze serca ku niebu. Usłyszeliśmy naszymi uszami i zobaczyliśmy naszymi oczami zgiełk wojen, dźwięk trąby i wielki tumult.

A gdy przeszliśmy poza to miejsce, posłaliśmy nasze umysły jeszcze wyżej i usłyszeliśmy hymny, anielskie pieśni pochwalne i anielską radość. Niebiańskie Majestaty śpiewały hymny — i my także radowaliśmy się.

Po tym znowu zapragnęliśmy posłać naszego ducha ku Majestatowi. A kiedy wznieśliśmy się, nie było nam dane niczego widzieć ani słyszeć, ponieważ inni uczniowie wezwali nas i zapytali: „Czego dowiedzieliście się od Nauczyciela?” oraz: „Co wam powiedział?” i: „Dokąd poszedł?”

Ale odpowiedzieliśmy: „Wstąpił w górę”. I: „Podał nam swoją prawicę i obiecał nam wszystkim życie; i objawił nam dzieci, które mają przyjść po nas, nakazując 16 [nam], abyśmy je miłowali, ponieważ dzięki nim będziemy [zbawieni].”

Zakończenie

A kiedy to usłyszeli, naprawdę uwierzyli w objawienie, lecz rozgniewali się z powodu tych, którzy mieli się dopiero narodzić. Aby więc nie stać się dla nich zgorszeniem, rozesłałem każdego z nich do innego miejsca. Ja sam natomiast udałem się do Jerozolimy, modląc się, aby uzyskać udział z umiłowanymi, którzy zostaną objawieni.

I modlę się, aby początek wyszedł od ciebie, bo dzięki temu mogę zostać zbawiony — ponieważ oni zostaną oświeceni przeze mnie, przez moją wiarę — i przez inną (wiarę), jeszcze lepszą od mojej, ponieważ pragnę, aby moja była tą mniejszą.

Staraj się więc być jak oni i módl się, abyś uzyskał udział z nimi.
Poza tym, co powiedziałem, Zbawiciel nie objawił nam żadnego objawienia dla nich.
My naprawdę głosimy udział z tymi, dla których głoszenie zostało ustanowione — tymi, których Pan przyjął jako dzieci.

Informacja o tłumaczeniu i domenie publicznej

Niniejsze tłumaczenie powstało na podstawie tekstu angielskiego The Secret Book of James, przygotowanego przez Marka M. Mattisona, który udostępnił je w domenie publicznej.

Oryginalny tekst angielski opiera się na koptyjskim manuskrypcie z Kodeksu I z Nag Hammadi (NHC I,2) i został przetłumaczony oraz opatrzony przypisami przez Mattisona w ramach inicjatywy Luminescence, L.L.C.. Tłumaczenie to zostało wyraźnie oznaczone jako będące w domenie publicznej i może być:

• dowolnie kopiowane,
• zmieniane lub niezmieniane,
• wykorzystywane w celach prywatnych, edukacyjnych, badawczych i komercyjnych,
• rozpowszechniane bez ograniczeń licencyjnych.

Niniejsza polska wersja została przygotowana przez portal Gnostyk.pl w duchu zgodności z oryginałem, z zachowaniem numeracji stron i struktury tekstu. Tłumaczenie stara się oddać zarówno dosłowny sens, jak i mistyczno-gnostyczny charakter oryginalnego przesłania.

Źródło oryginału:
The Secret Book of James – Luminescence, L.L.C.

Status prawny:
Tekst źródłowy i jego przekład angielski są oznaczone jako Public Domain (domena publiczna). Nie obowiązują żadne ograniczenia praw autorskich.

Jeśli uważasz ten artykuł za wartościowy to polub go na Facebooku, Tweetuj lub udostępnij na innych stronach.