Sentencje Sekstusa to wyjątkowy zbiór krótkich, aforystycznych wypowiedzi przypisywanych postaci o imieniu Sekstus, który żył najprawdopodobniej w II wieku naszej ery. Tekst ten, zachowany w wielu wersjach językowych – greckiej, syryjskiej, łacińskiej i koptyjskiej – stanowi fascynujące świadectwo duchowości przejściowej epoki, w której filozofia grecka, myśl stoicka i początki chrześcijaństwa wzajemnie się przenikały.
Wersja, którą czytelnik ma przed sobą, pochodzi z Kodeksu Nag Hammadi XII, 1 – kolekcji starożytnych tekstów gnostyckich odkrytych przypadkiem w Egipcie w 1945 roku. Choć niektóre sentencje zachowują ogólną etyczną tonację, charakterystyczną dla szkoły stoickiej, wiele z nich nosi wyraźne ślady duchowości chrześcijańskiej oraz mistycznych poszukiwań charakterystycznych dla gnozy.
Sentencje Sekstusa nie tworzą zwartej narracji ani spójnego traktatu – są raczej zbiorem duchowych zasad, wskazówek i przemyśleń mających wspierać duszę na drodze samopoznania, oczyszczenia i jedności z boskością. Ich styl jest lapidarny, czasem paradoksalny, często głęboko kontemplacyjny. Wiele z tych maksym może wydawać się niejasnych lub prowokujących, lecz właśnie dzięki temu zmuszają czytelnika do wewnętrznej refleksji.
Tłumaczenie, które prezentujemy, oparte jest na koptyjskim oryginale z IV wieku i zostało przygotowane przez Samuela Zinnera, a zredagowane przez Marka M. Mattisona. W duchu poszanowania oryginału zachowano techniczne oznaczenia redakcyjne (np. luki, korekty), co pozwala lepiej zrozumieć charakter źródła i pracę translatorską.
Dla czytelnika poszukującego duchowej głębi, wewnętrznego milczenia i autentycznego poznania, Sentencje Sekstusa mogą okazać się prawdziwą księgą mądrości – przewodnikiem duszy ku ciszy, prostocie i światłu.
Poniższe tłumaczenie zostało przekazane do domeny publicznej i może być swobodnie kopiowane i wykorzystywane, zarówno w zmienionej, jak i niezmienionej formie, w dowolnym celu.
Polski przekład z angielskiego dokonał portal Gnostyk.pl
System numeracji przyjęto za Henrym Chadwickiem (The Sentences of Sextus, Cambridge: Cambridge University Press, 1959).
Symbole:
[ ] Luka w tekście (znana jako „lacuna”)
( ) Wstawka redakcyjna dla wyjaśnienia tekstu
< > Korekta redakcyjna błędu kopisty
[15] Numer strony kodeksu koptyjskiego
🌟Sentencje Sekstusa
[15]
(157): … jest [przejawem] ignorancji.
(158, 159): [Miłuj] prawdę, a [kłamstwo] traktuj jak truciznę.
(160): [Niech] odpowiednia chwila przyjdzie przed twoimi słowami.
(161, 162): [Mów], gdy nie wypada [milczeć], lecz [gdy] wypada, [mów o] tym, co znasz.
(163a): Niespodziewane [słowo świadczy] o złym sercu.
(163b): [Gdy jest] czas działania, nie [wypowiadaj] słowa.
(164a): Nie bądź skłonny [do przemawiania] jako pierwszy w obecności [tłumu].
(164b): [Choć] mówienie to talent, milczenie [również] jest talentem.
(165a): Lepiej jest zostać pokonanym [mówiąc prawdę], niż zwyciężyć [przez oszustwo].
(165b): [Ten], kto zwycięża [oszustwem], [zostanie pokonany] przez prawdę.
(165c): [Kłamliwe słowa są oznaką] złych ludzi.
(165d): [To poważny] kryzys [czyni] kłamstwo [koniecznym].
(165e): [Czasem] grzeszysz, mówiąc [prawdę], a [czasem nie grzeszysz], gdy [powiesz kłamstwo].
(165f): Nie oszukuj [nikogo, zwłaszcza] tego, kto potrzebuje [rady].
(165g): [Jeśli przemówisz] po [innych, lepiej dostrzeżesz], co jest cenne.
(166): [Wierny] jest ten, kto pierwszy podejmuje każde [dobre dzieło].
[16]
(167): Mądrość prowadzi [duszę] do siedziby [Boga].
(168): [Nie ma] krewnego [prawdy oprócz] mądrości.
(169): Niemożliwe jest, aby [wierna] natura [dała się uwieść] kłamstwu.
(170): Niemożliwe jest, aby bojaźliwa [i zniewolona] natura uczestniczyła w wierności.
(171a): Gdy jesteś [wierny], to co wypada powiedzieć [nie ma większej wartości] niż słuchanie.
(171b): Gdy jesteś [z tymi, którzy są wierni], pragnij [słuchać bardziej niż] mówić.
(172): [Ten, kto szuka przyjemności], nie jest [do niczego przydatny].
(173): Jeśli nie rozprawiłeś się z [grzechem], nie mów [nic] o [Bogu].
(174): Grzechy [niewiedzących] są hańbą [dla tych, którzy ich nauczali].
(175): Ci, którzy sprawiają, że [imię Boga] jest bluźnione, są [umarli] w oczach Boga.
(176): [Mędrzec] czyni dobre uczynki na wzór Boga.
(177): [Niech (twoje postępowanie)] zgadza się z [twoimi słowami (wypowiedzianymi) wobec tych, którzy] cię słuchają.
(178): [Tego, co jest złe do uczynienia], nie dopuszczaj nawet do myśli, by [to uczynić].
(179): [Tego, czego nie] chcesz [doświadczyć od innych, sam nie czyń].
(180): [To, co jest] haniebne [do wykonania, jest również haniebne . . .].
(Brakujące strony 17-26)
[27]
(307, 308): Mądry jest ten, kto [wychwala Boga] wobec innych, lecz [Bóg] ceni człowieka mądrego bardziej niż [swoje] dzieła.
(309): [Po] Bogu nikt nie jest tak wolny jak człowiek mądry.
(310): [Wszystko], co posiada Bóg, posiada także człowiek mądry.
(311, 312): Człowiek mądry uczestniczy w [królestwie] Boga; zły człowiek nie pragnie, aby opatrzność Boga się wypełniła.
(313): Zła dusza ucieka od Boga.
(314): Wszystko, co złe, jest wrogiem Boga.
(315): Gdy coś myślisz w sobie, powiedz w sercu: „To czyni mnie człowiekiem”.
(316): Tam, gdzie jest twoja myśl, tam jest twoja dobroć.
(317): Nie oczekuj dobra w ciele.
(318): To, co [nie] szkodzi duszy, nie jest też szkodliwe dla człowieka.
(319): Po uczczeniu Boga, oddaj cześć [mędrcowi], [bo on] jest sługą [Boga].
(320): [Uważać] ciało swojej [duszy] za ciężar to [pycha], ale [łagodnie je] prowadzić, [gdy to konieczne], to błogosławieństwo.
(321): [Nie] sprowadzaj sam na siebie śmierci. Nie gniewaj się [na tego], kto cię [oddzieli od] ciała, nawet jeśli cię zabije.
(322): Jeśli ktoś pozbawi [mędrca] ciała w sposób zbrodniczy, to jednak [czyni] mu dobro, [bo] uwalnia go z więzów.
(323): Lęk przed [śmiercią] smuci człowieka z powodu niewiedzy duszy.
(324): <Lepiej byłoby> dla ciebie, gdyby miecz zabijający ludzi nigdy nie istniał, ale gdy już się pojawi, powiedz sercu, że go nie ma.
(325, 326a): Kto mówi: „Jestem wierny”, a długo tylko udaje, ten nie osiągnie celu, lecz upadnie; jaki jest twój duch, takie będzie twoje życie.
(326b): Serce bogobojne prowadzi do błogosławionego życia.
(327): Kto knuje zło przeciw drugiemu, [będzie] pierwszym, który tego [zazna].
(328): <Nie pozwól>, by niewdzięczny człowiek powstrzymał cię od czynienia [dobra].
[29]
(329): [Nie mów w] sercu, że to, co ktoś poprosił, a ty [bez wahania dałeś], ma większą wartość niż [ten, kto] to otrzymał.
(330): Będziesz zarządzać [wielkim] bogactwem, jeśli dajesz [potrzebującym] z chęcią.
(331): Przekonaj bezrozumnego brata, [by nie był] bezrozumny; jeśli jest szalony, zaopiekuj się nim.
(332, 334): Walcz gorliwie, by przewyższyć innych roztropnością; zachowaj samowystarczalność.
(333): Nie zdobędziesz zrozumienia, jeśli najpierw nie przyznasz, że go <nie masz>.
(335): W każdej sytuacji powraca ta prawda: Członki ciała stają się ciężarem dla tych, którzy ich nie ćwiczą.
(336): Lepiej służyć innym niż zmuszać innych, by tobie służyli.
(337): Jeśli Bóg nie chce kogoś oddzielić od ciała, nie obciążaj się sam.
(338): Nie tylko nie miej poglądu, który nie pomaga potrzebującym — [nawet] go nie słuchaj.
(339): Kto daje [z] uprzedzeniem, działa z pychą [i grzeszy].
(340): Jeśli [opiekujesz się] sierotami, staniesz się ojcem wielu dzieci; [30] będziesz umiłowanym Boga.
(341): [Komu służysz] ze względu na [zaszczyt], temu służysz za zapłatą.
(342): [Jeśli] coś dajesz, by uhonorować siebie, [nie dałeś] ludzkości, lecz własnemu zadowoleniu.
(343, 344): [Nie podsycaj] gniewu tłumu. [Zrozum więc], co przystoi człowiekowi bogatemu.
(345): Lepiej umrzeć [niż] zbrukać duszę przez obżarstwo.
(346): Powiedz w [sercu], że ciało to [szata] twojej duszy; zachowuj jego czystość, bo jest niewinne.
(347): Cokolwiek dusza uczyni, będąc w ciele, to będzie jej świadectwem na sądzie.
(348, 349): Nieczyste demony roszczą sobie prawo do nieczystej duszy; złe duchy nie powstrzymają duszy wiernej i dobrej, podążającej drogą Boga.
(350): Nie dawaj przesłania Boga każdemu.
(351): Dla tych, którzy zostali zepsuci przez [chwałę], [słuchanie] o Bogu nie przynosi pocieszenia.
(352, 353): To nie jest [małe niebezpieczeństwo], gdy [mówimy] prawdę o Bogu; [nie mów] [31] [nic o] Bogu, zanim [nie nauczysz się] od Boga.
(354, 356): [Nie] mów [o] Bogu bezbożnym; jeśli jesteś nieczysty [z powodu] nieczystych uczynków, [nie mów] o Bogu.
(357): Prawdziwe [słowo] o Bogu to słowo Boga.
(355): Mówiąc o Bogu, czyń to tak, jakbyś mówił w Jego obecności.
(358): Jeśli twoje serce jest najpierw przekonane, że miłujesz Boga, wtedy mów o Nim, komu chcesz.
(359): Niech twoje dzieła pobożności poprzedzają każde słowo o Bogu.
(360): Nie pragnij mówić do tłumu o Bogu.
(361): Bądź bardziej powściągliwy w mówieniu o Bogu niż w mówieniu o duszy.
(362): Lepiej porzucić duszę niż bezmyślnie wypowiadać słowo o Bogu.
(363a): Ciało człowieka, który miłuje Boga, jest znane, ale jego mowa nie jest do opanowania.
(363b): Lew panuje nad ciałem [mędrca]; podobnie tyran panuje tylko nad [ciałem].
(364): Gdy tyran [32] ci grozi, [wtedy szczególnie] pamiętaj o Bogu.
(365): [Kto wypowiada] słowo Boga [do tych], którym nie wolno go słyszeć, [zdradza] Boga.
(366): Lepiej [dla] ciebie zamilknąć w sprawie słowa [Boga], niż mówić je bezmyślnie.
(367, 368): Kto kłamie o Bogu, kłamie wobec Boga; kto nie ma nic prawdziwego do powiedzenia o [Bogu], został przez Boga opuszczony.
(369): Nie możesz poznać Boga, jeśli Go nie czcisz.
(370): Kto krzywdzi drugiego, nie będzie zdolny czcić Boga.
(371): Miłość do ludzi jest początkiem pobożności.
(372): Kto troszczy się o ludzi, modląc się za wszystkich, ten nosi w sobie prawdę Boga.
(373, 374): Bóg ma przywilej zbawić kogo chce; pobożni mają przywilej błagać Boga, by zbawił wszystkich.
(375): Gdy modlisz się o coś i Bóg ci to spełnia, powiedz w sercu, że [z Bogiem możesz] [33] [wszystko].
(376a, 376b): [Ten], kto jest godny Boga, jest Bogiem pośród [ludzi] i jest synem Bożym; istnieje i Wielki, i ten, który jest obok Wielkiego.
(377, 378): Lepiej nic nie mieć, niż posiadać wiele i nic nie dawać potrzebującym; a jeśli i ty tak czynisz, Bóg ci nic nie da, gdy Go poprosisz.
(379): Gdy dajesz swój chleb głodnemu z całego serca, dar może być mały, lecz gotowość dawania ma u Boga wielką wartość.
(380): Kto myśli, że nikt nie jest w obecności Boga, ten jest zarozumiały wobec Boga.
(381): Kto stara się uczynić swoje serce podobnym do serca Boga — na ile to możliwe — ten naprawdę czci Boga.
(382): Bóg niczego nie potrzebuje, lecz raduje się z tych, którzy dają potrzebującym.
(383): Wierni wypowiadają mało słów, lecz ich uczynki są liczne.
(384): Wierny, pragnący się uczyć, czyni prawdę.
[34]
(385): [Dostosuj się do] nieszczęść życia, aby [nie] [być zaniepokojonym].
(386): [Jeśli] nikomu nie czynisz krzywdy, nie będziesz się nikogo lękał.
(387): Tyran nie może pozbawić cię szczęścia.
(388): Z chęcią czyń to, co słuszne.
(389a): W żaden sposób nie czyń niczego, co jest niesłuszne.
(389b): Obiecuj (dać) wszystko, ale nie mów: „Jestem mądry”.
(390): Jeśli coś uczynisz dobrze, powiedz w sercu, że to Bóg to uczynił.
(391): Nie jest mądry ten, kto <wpatruje się> w ziemię albo w stoły.
(392): Filozof będący jedynie ciałem zewnętrznym nie zasługuje na szacunek; lecz filozof w zgodzie z człowiekiem wewnętrznym – owszem.
(393): Powstrzymaj się od kłamstwa; jest ten, kto zwodzi, i ten, kto jest zwodzony.
(394; 395): Poznaj, kim jest Bóg, i kim jest ten, który myśli w tobie; człowiek dobry jest dobrym dziełem Boga.
(396): Nędzni są ci, którzy powodują, że [słowo] jest bluźnione.
(397): Śmierć nie zdoła zniszczyć [. . .].
Notatka o prawach autorskich
Niniejsze tłumaczenie zostało przygotowane na podstawie przekładu z języka koptyjskiego autorstwa Samuela Zinnera oraz redakcji Marka M. Mattisona, opublikowanych na zasadach domeny publicznej (public domain). Tekst ten może być swobodnie kopiowany, wykorzystywany, modyfikowany i rozpowszechniany – zarówno w celach niekomercyjnych, jak i komercyjnych – bez konieczności uzyskiwania zgody autorów czy redaktorów.
Źródło oryginalne:
The Sentences of Sextus (Nag Hammadi Codex XII,1)
Tłumaczenie z koptyjskiego: Samuel Zinner
Redakcja i opracowanie: Mark M. Mattison
Wydane dzięki wsparciu projektu Other Gospels.
Tłumaczenie z angielskiego na polski: Portal Gnostyk.pl
Jeśli uważasz ten artykuł za wartościowy to polub go na Facebooku, Tweetuj lub udostępnij na innych stronach.