Tłumaczenia tekstów z Nag Hammadi – między filologią a duchem gnozy

Zbiory tekstów odnalezione w 1945 roku w Nag Hammadi w Egipcie to jedno z najważniejszych odkryć literatury wczesnochrześcijańskiej i gnostyckiej. Zawierają one m.in. Ewangelię Tomasza, Traktat o Zmartwychwstaniu, Ewangelię Prawdy, Pistis Sophię, Hypostazę Eonów i wiele innych tekstów, które ukazują alternatywny nurt duchowości chrześcijańskiej – pełen symbolizmu, mitologii kosmicznej i głębokiego mistycyzmu.

Rodzaje tłumaczeń tekstów gnostyckich

Ze względu na starożytność, złożoność i wielowarstwowość tych pism, istnieje kilka podejść do ich tłumaczenia. Każde z nich ma swoje zalety i ograniczenia.

1. Tłumaczenia filologiczne (naukowe)
To najbardziej precyzyjne przekłady, które starają się oddać każde słowo i strukturę zdania w sposób literalny, zgodny z gramatyką i składnią języka oryginału – najczęściej koptyjskiego (dialekt sahidyjski).

Przykład: tłumaczenie Ewangelii Tomasza autorstwa Bentaley Laytona lub Marvina Meyera – oparte na naukowej transliteracji Coptic-English.

Zaleta: wierność oryginałowi.
Wada: często hermetyczne i niezrozumiałe dla przeciętnego czytelnika.

2. Tłumaczenia dosłowne (literalne)
Próba oddania sensu dosłownego przy zachowaniu możliwie bliskiej struktury. Używane m.in. przez tłumaczy takich jak Thomas O. Lambdin, którego tłumaczenie Ewangelii Tomasza weszło do domeny publicznej.

Przykład: Lambdin (tr. 1983):
„Kto szuka, niech nie przestaje szukać, aż znajdzie. A gdy znajdzie, wstrząśnie go. A gdy nim wstrząśnie, zdumieje się, i zakróluje nad Pełnią.”

Zaleta: dostępność, klarowność.
Wada: utrata niektórych warstw symbolicznych.

3. Tłumaczenia parafrazujące
Tłumacze podejmują próbę interpretacji znaczenia całych fragmentów, niekiedy zmieniając strukturę wypowiedzi, by uczynić ją bardziej zrozumiałą współczesnemu czytelnikowi.

Przykład: tłumaczenie Elaine Pagels lub Jean-Yves Leloup – adaptacyjne, głęboko refleksyjne, często w duchu psychologicznym lub filozoficznym.

Zaleta: zrozumienie symboliki.
Wada: interpretacja może zniekształcić oryginalne przesłanie.

4. Tłumaczenia interlinearne (słowo po słowie)
Typowe dla badań lingwistycznych – pokazują transliterację koptyjskiego oryginału linijka po linijce, z dosłownym tłumaczeniem każdego wyrazu.

Przykład: publikacje krytyczne w ramach Bibliothèque Copte de Nag Hammadi, z transliteracją i przypisami.

Zaleta: wgląd w oryginalny rytm tekstu.
Wada: zupełnie nieczytelne bez przygotowania filologicznego.

Nasze podejście – duchowe tłumaczenia gnostyczne

Na naszej stronie staramy się iść drogą środka: łączyć dokładność filologiczną z wrażliwością na symbolikę i duchowość gnostyczną. Dla nas Ewangelia Tomasza to nie tylko zbiór aforyzmów – to księga wtajemniczenia, której język prowadzi do doświadczenia „iskry boskiej” w duszy.

W naszych tłumaczeniach:
– zachowujemy strukturę i brzmienie tekstu,
– odczytujemy znaczenie mitów kosmicznych,
– tłumaczymy słowa takie jak plērōma, nous, aeon zgodnie z ich gnostycznym sensem, a nie teologiczną doktryną późniejszego Kościoła.

Dzięki temu tłumaczenia, które publikujemy, stają się pomostem między starożytnym misterium a współczesnym poszukiwaczem, który – podobnie jak Tomasz – nie zadowala się wiarą, lecz szuka poznania (gnosis).

Jeśli uważasz ten artykuł za wartościowy to polub go na Facebooku, Tweetuj lub udostępnij na innych stronach.